Tổng hợp tiêu chuẩn PCCC tại Việt Nam: Danh mục & Quy định

Tiêu chuẩn PCCC tại Việt Nam là hệ thống quy định bắt buộc trong thiết kế, thi công và vận hành tòa nhà nhằm đảm bảo an toàn cháy nổ cho người và tài sản. Việc nắm rõ danh mục TCVN, QCVN và các văn bản pháp luật liên quan giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp lý, hạn chế rủi ro và đáp ứng yêu cầu thẩm duyệt, nghiệm thu.

1. Tiêu chuẩn PCCC là gì? 

Tiêu chuẩn PCCC (Phòng cháy chữa cháy) là tập hợp các quy định kỹ thuật, quy chuẩn quốc gia (QCVN) và tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) do cơ quan Nhà nước ban hành nhằm đảm bảo an toàn phòng cháy cho công trình xây dựng, nhà xưởng, văn phòng và khu dân cư. Đây là căn cứ pháp lý và kỹ thuật bắt buộc trong thiết kế, thi công và vận hành tòa nhà.

2. Hệ thống tiêu chuẩn PCCC tại Việt Nam 

Hệ thống tiêu chuẩn PCCC tại Việt Nam được xây dựng dựa trên hai nhóm chính: quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) và tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN). Đây là nền tảng pháp lý và kỹ thuật để thiết kế, thẩm duyệt, thi công và nghiệm thu công trình, đặc biệt quan trọng với các tòa nhà văn phòng, chung cư cao tầng và nhà xưởng công nghiệp.

• Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN): Mang tính bắt buộc áp dụng. Trong đó, QCVN 06:2022/BXD về an toàn cháy cho nhà và công trình là quy chuẩn khung, được viện dẫn trong mọi hồ sơ thiết kế PCCC. Ngoài ra, QCVN 03:2023/BCA quy định kiểm định và dán tem phương tiện PCCC, còn QCVN 18:2021/BXD quy định an toàn cháy trong thi công xây dựng.
• Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN): Có tính khuyến nghị nhưng thường được viện dẫn để minh chứng tuân thủ QCVN. Ví dụ: TCVN 5738:2021 (hệ thống báo cháy tự động), TCVN 7336:2021 (sprinkler tự động), TCVN 3890:2023 (trang bị phương tiện PCCC cho nhà và công trình), TCVN 13456:2022 (chiếu sáng sự cố và chỉ dẫn thoát nạn).
• Văn bản pháp luật liên quan: Luật PCCC 2001, Luật sửa đổi 2013 và Nghị định 136/2020/NĐ-CP quy định chi tiết về thẩm duyệt, nghiệm thu và quản lý công trình có nguy cơ cháy nổ.

Trong thực tế, QCVN là chuẩn bắt buộc, còn TCVN được xem là cơ sở kỹ thuật để chứng minh tính tuân thủ. Doanh nghiệp, chủ đầu tư và đơn vị vận hành văn phòng cần nắm rõ hệ thống này để lập hồ sơ pháp lý, tránh các sai sót khi thẩm duyệt và nghiệm thu.

3. Danh mục các tiêu chuẩn PCCC phổ biến (TCVN, QCVN)

Hệ thống tiêu chuẩn PCCC tại Việt Nam bao gồm nhiều bộ TCVN và QCVN, trong đó có những tiêu chuẩn mang tính nền tảng và được áp dụng thường xuyên trong các công trình văn phòng, chung cư, nhà xưởng. 

3.1 Tiêu chuẩn TCVN về thiết bị phòng cháy, chữa cháy 

Các TCVN về thiết bị PCCC quy định yêu cầu kỹ thuật, quy trình kiểm định và cách bố trí thiết bị trong công trình. Một số tiêu chuẩn quan trọng:

• TCVN 3890:2023 – Trang bị, bố trí phương tiện PCCC cho nhà và công trình.
• TCVN 7026:2013 – Bình chữa cháy – yêu cầu kỹ thuật và thử nghiệm.
• TCVN 7161-1:2009 – Phương tiện chữa cháy – Bình khí sạch.
• TCVN 7435:2004 – Hệ thống họng nước chữa cháy trong nhà.

3.2 Tiêu chuẩn TCVN về chữa cháy 

Nhóm này tập trung vào các hệ thống chữa cháy tự động, bán tự động và thủ công.

• TCVN 7336:2021 – Hệ thống sprinkler tự động – Yêu cầu thiết kế và lắp đặt.
• TCVN 7160-1:2009 – Hệ thống khí CO₂ – Thiết kế và lắp đặt.
• TCVN 2622:1995 – Phòng cháy, chống cháy cho nhà và công trình – Yêu cầu thiết kế.
• TCVN 5760:1993 – Hệ thống chữa cháy – Yêu cầu chung về thiết kế, lắp đặt và sử dụng.

3.3 Tiêu chuẩn TCVN về bảo vệ chống cháy & nổ 

Nhóm tiêu chuẩn này đặc biệt quan trọng với nhà xưởng, kho bãi, khu vực có nguy cơ cháy nổ cao.

• TCVN 3255:1986 – An toàn nổ – Yêu cầu chung.
• TCVN 3254:1989 – An toàn cháy – Yêu cầu chung.
• TCVN 5761:1993 – Hệ thống chữa cháy bằng bọt – Yêu cầu thiết kế và lắp đặt.
• TCVN 5307:2009 – Kho chứa dầu mỏ và sản phẩm dầu mỏ – Yêu cầu an toàn PCCC.

3.4 Tiêu chuẩn TCVN về an toàn cháy nổi công trình  

Đây là nhóm tiêu chuẩn quy định khả năng chịu lửa, tính lan truyền cháy và an toàn chung của công trình xây dựng.

• TCVN 6160:1996 – Yêu cầu an toàn cháy cho nhà cao tầng.
• TCVN 2622:1995 – Quy định thiết kế phòng cháy, chống cháy cho công trình dân dụng và công nghiệp.
• TCVN 4317:1986 – Nhà ở – Quy định về an toàn cháy.
• TCVN 7436:2004 – Kết cấu xây dựng – Yêu cầu giới hạn chịu lửa.

3.5 Tiêu chuẩn TCVN về PCCC công trình cho thương mại & công nghiệp

 Các công trình thương mại, trung tâm mua sắm và khu công nghiệp đều có đặc thù tập trung đông người và khối lượng hàng hóa lớn. Nhóm TCVN này quy định yêu cầu thiết kế, bố trí hệ thống PCCC trong các loại hình công trình:

• TCVN 2622:1995 – Phòng cháy, chống cháy cho nhà và công trình – Yêu cầu thiết kế.
• TCVN 6161:1996 – Yêu cầu an toàn cháy cho trung tâm thương mại.
• TCVN 3890:2023 – Trang bị, bố trí phương tiện PCCC cho công trình sản xuất và kho tàng.
• TCVN 5761:1993 – Hệ thống chữa cháy bằng bọt – Yêu cầu lắp đặt, áp dụng rộng trong nhà xưởng.

3.6 Tiêu chuẩn TCVN về độ bền chống lửa của vật liệu & kết cấu xây dựng 

Độ bền chịu lửa của kết cấu và vật liệu là yếu tố quyết định trong việc ngăn cháy lan. Các tiêu chuẩn phổ biến gồm:

• TCVN 7436:2004 – Kết cấu xây dựng – Giới hạn chịu lửa.
• TCVN 6160:1996 – Yêu cầu an toàn cháy cho nhà cao tầng.
• TCVN 9385:2012 – Thiết kế kết cấu chịu động đất kết hợp yêu cầu an toàn cháy.
• TCVN 9311-3:2012 – Vật liệu xây dựng – Thử nghiệm phản ứng cháy.

3.7 Tiêu chuẩn TCVN về thiết kế và lắp đặt các bồn chưa khí dầu mỏ hóa lỏng 

LPG (khí dầu mỏ hóa lỏng) có nguy cơ cháy nổ cao, do đó tiêu chuẩn liên quan đến thiết kế – lắp đặt bồn chứa LPG được quy định chặt chẽ:

• TCVN 6486:1999 – Bình chứa khí dầu mỏ hóa lỏng – Yêu cầu thiết kế, chế tạo và kiểm tra.
• TCVN 6487:1999 – Trạm nạp LPG – Yêu cầu an toàn.
• TCVN 5307:2009 – Kho chứa dầu mỏ và sản phẩm dầu mỏ – Yêu cầu an toàn PCCC.

3.8 Tiêu chuẩn viện dẫn khi áp dụng các tiêu chuẩn PCCC

Trong hồ sơ thiết kế, ngoài QCVN 06:2022/BXD là bắt buộc, nhiều TCVN được viện dẫn để chứng minh tuân thủ yêu cầu PCCC. Một số nhóm tiêu chuẩn thường được viện dẫn:

• Hệ thống báo cháy: TCVN 5738:2021.
• Hệ thống chữa cháy tự động: TCVN 7336:2021 (sprinkler), TCVN 7160-1:2009 (CO₂).
• Phương tiện PCCC: TCVN 3890:2023, TCVN 7026:2013.
• Chiếu sáng sự cố, thoát nạn: TCVN 13456:2022.

4. Ứng dụng tiêu chuẩn PCCC trong thực tế 

Các tiêu chuẩn PCCC được áp dụng trực tiếp trong thiết kế, thi công và vận hành công trình. Một số ứng dụng điển hình:

• Tòa nhà văn phòng hạng A: Khi thẩm duyệt hồ sơ thiết kế, cơ quan chức năng yêu cầu chủ đầu tư chứng minh hệ thống sprinkler theo TCVN 7336:2021 và báo cháy tự động theo TCVN 5738:2021. Đây là điều kiện bắt buộc trước khi cấp phép hoạt động.
• Chung cư cao tầng: Tiêu chuẩn TCVN 6160:1996 về an toàn cháy cho nhà cao tầng quy định rõ số lượng lối thoát nạn, giới hạn chịu lửa của kết cấu. Năm 2023, nhiều dự án tại Hà Nội bị chậm nghiệm thu do chưa đảm bảo thời gian chịu lửa EI 60 cho cửa thoát hiểm.
• Nhà xưởng và kho công nghiệp: Các khu công nghiệp lớn như VSIP, Amata bắt buộc áp dụng TCVN 5307:2009 (kho chứa dầu mỏ và sản phẩm dầu mỏ) và TCVN 3255:1986 (an toàn nổ). Đây là cơ sở để doanh nghiệp được phê duyệt phương án PCCC và ký hợp đồng bảo hiểm cháy nổ bắt buộc.

5. Những lỗi thường gặp khi áp dụng tiêu chuẩn PCCC

Dù hệ thống tiêu chuẩn đã được quy định cụ thể, nhiều công trình vẫn gặp sai sót trong quá trình áp dụng. Các lỗi phổ biến gồm:

• Hồ sơ thiết kế chưa đồng bộ: Viện dẫn TCVN cũ hoặc không cập nhật phiên bản mới nhất (ví dụ: vẫn dùng TCVN 3890:2009 thay vì TCVN 3890:2023).
• Khoảng cách thoát nạn không đạt: Bố trí lối thoát chưa đảm bảo bề rộng theo QCVN 06:2022/BXD, dẫn đến bị yêu cầu chỉnh sửa khi nghiệm thu.
• Hệ thống kỹ thuật lắp đặt sai chuẩn: Vòi sprinkler gắn quá cao so với trần hoặc bình chữa cháy không đạt dung tích theo TCVN 7026:2013.
• Thi công không theo QCVN 18:2021/BXD: Bỏ qua biện pháp chống cháy tạm thời trong quá trình xây dựng, gây nguy cơ cháy nổ ngay tại công trường.
• Trang thiết bị chưa kiểm định: Bình chữa cháy, bơm, họng nước không được dán tem kiểm định theo QCVN 03:2023/BCA, dẫn đến hồ sơ nghiệm thu bị từ chối.

Tuân thủ tiêu chuẩn PCCC là yêu cầu bắt buộc nhằm đảm bảo an toàn cho người và tài sản, đồng thời đáp ứng quy định pháp luật. Với các tòa nhà văn phòng, chung cư hay nhà xưởng, việc áp dụng đúng tiêu chuẩn PCCC giúp quá trình thiết kế, thi công và nghiệm thu diễn ra thuận lợi, tạo nền tảng cho môi trường làm việc an toàn và bền vững.

Tìm hiểu thêm:

• Tiêu chuẩn & quy trình thiết kế hệ thống PCCC theo quy định 

• Hồ sơ, thủ tục & quy trình thẩm duyệt thiết kế PCCC 2025

• Tỷ lệ và cách tính chi phí thẩm duyệt PCCC quy định mới nhất 

• Hồ sơ, thủ tục nghiệm thu PCCC theo quy định mới nhất

6. (FAQ) – Một số câu hỏi về tiêu chuẩn PCCC

6.1 Tiêu chuẩn PCCC nào bắt buộc cho nhà xưởng?

Các nhà xưởng, kho công nghiệp bắt buộc áp dụng QCVN 06:2022/BXD (an toàn cháy cho nhà và công trình) và các TCVN liên quan như TCVN 3255:1986 (an toàn nổ), TCVN 5307:2009 (kho chứa dầu mỏ). Đây là điều kiện bắt buộc khi thẩm duyệt và nghiệm thu PCCC.

6.2 Chung cư cao tầng áp dụng tiêu chuẩn PCCC nào?

Chung cư cao tầng phải tuân thủ QCVN 06:2022/BXD cùng các TCVN viện dẫn như TCVN 6160:1996 (yêu cầu an toàn cháy cho nhà cao tầng), TCVN 13456:2022 (chiếu sáng sự cố, chỉ dẫn thoát nạn) và TCVN 7436:2004 (giới hạn chịu lửa kết cấu).

6.3 Có bắt buộc tuân thủ tất cả tiêu chuẩn TCVN PCCC không?

Không. QCVN là bắt buộc, còn TCVN có tính khuyến nghị, được viện dẫn để chứng minh tuân thủ QCVN. Khi thiết kế và thẩm duyệt, chỉ những TCVN liên quan đến hạng mục công trình mới cần áp dụng.

6.4 Tiêu chuẩn PCCC thay đổi bao lâu một lần?

Không có chu kỳ cố định. Các TCVN và QCVN được Bộ Xây dựng, Bộ Công an ban hành, sửa đổi theo nhu cầu quản lý và thực tiễn phòng cháy. Trung bình, mỗi 5-10 năm sẽ có phiên bản cập nhật, như TCVN 3890:2009 đã được thay thế bằng TCVN 3890:2023.

6.5 Ai kiểm tra việc tuân thủ tiêu chuẩn PCCC? 

Cơ quan có thẩm quyền kiểm tra là Cục Cảnh sát PCCC và Cứu nạn cứu hộ – Bộ Công an hoặc Phòng Cảnh sát PCCC tại địa phương. Các đơn vị này thực hiện thẩm duyệt thiết kế, kiểm tra thi công, nghiệm thu và giám sát vận hành định kỳ.